Кафедра: жалпы гигиена және экология Тақырып: Тұрақты даму концепциясы мен міндеттері және Қазақстан Республикасының тұрақты дамуға өту кезеңдері Дәріскер:б.ғ.к.,доцент Бегимбетова Г.А.
Жоспар: Табиғаттың және қоғамның «тұрақты дамуы» деген түсінігі Тұрақты даму Концепциясының пайда болуы және дамуы Тұрақты дамудың пайда болуындағы үш құрамы бірлестіктер Тұрақты дамудың принциптері Тұрақты дамудың даму кезеңдері Тұрақты даму идеясы
В.И.Данилов –Данильян және К.С. Лосевтің (2000 ж.) ұсынған анықтамасы бойынша Тұрақты даму –экологиялық мәселелерді алдын алу үшін адам ретсіз дамудан,тиімді реттелген табиғат пен қоғамның даму заңдарына негізделген дамуға өтуі. Тұрақты даму-қазіргі уақыттың қажеттілігін қамтамасыз ете отырып,болашақ ұрпақтардың мұқтаждығын орындау үшін қауіп туғызбайтын даму.
1980 жылдары қоршаған орта туралы БҰҰ бағдарламасы «бүлдірмей дамуға »өтуге шақырды 1980 жылдары қоршаған орта туралы БҰҰ бағдарламасы «бүлдірмей дамуға »өтуге шақырды 1987 жылы Қоршаған орта және даму мбойынша БҰҰ комиссияся «Біздің ортақ болашағымыз» атты баяндама ұсынып қортытынды баяндама жасалып тұрақты даму концепциясын (экологиялық,әлеуметтік,экономикалық) құрды. Тұрақты даму концепциясы В.И.Вернадскийдің ұсынған ноосфера концепциясымен ұқсас келді. Тұрақты дамудың негізгі факторларына экономиккалық,әлеуметтік және экологиялық факторлар жатады.
Экономикалық құрамы-табиғи қорларды және экологиялық технологияларды тиімді пайдалануды,экологиялық жағдайда пайдалануға болатын өнімдерді шығару,қалдықтарды азайту, қайта өңдеу және жоюды көздейді. Экономикалық құрамы-табиғи қорларды және экологиялық технологияларды тиімді пайдалануды,экологиялық жағдайда пайдалануға болатын өнімдерді шығару,қалдықтарды азайту, қайта өңдеу және жоюды көздейді. Әлеуметтік құрамы-тұрақты дамудың адамға бағытталған және мәдени жүйелердің тұрақтысақталуына,соның ішінде адамдар арасындақоршаған ортаға зиян тигізетін жағдайларды азайту. Экологиялық құрамы-биологиялық және физикалық табиғи жүйелердің біртұтастығын қамтамасыз етеді.Табиғи ресурстардың деградацияға ұшырауы ,қоршаған ортаның ластануы және биологиялық алуан түрліктің жойылуы экожүйелердің өздері-өзін қалпына келтіру қабілеттерін төмендетеді.
ЮНЕСКО-Біріккен Ұлттар Ұйымының Білім, Ғылым және Мәдениет жөніндегі Ұйымы. ЮНЕСКО-Біріккен Ұлттар Ұйымының Білім, Ғылым және Мәдениет жөніндегі Ұйымы. Ұйым 1945 жылы 16 қарашада құрылды, штаб-пәтері Францияның Париж қаласында орналасқан. Ұйым құрамына әлемнің түкпір-түкпірінде орналасқан 67 бюро мен бөлімшелер кіреді.
ЮНЕСКО негізгі мақсаты — бейбітшілік пен қауіпсіздікті елдердің білім, ғылым және мәдениет салаларындағы ынтымақтастығын БҰҰ Қаулысында айтылғандай жалпыға бірдей құрметпен қарап, әділеттілік пен заңдардың орындалуын, адам құқығы, әрі негізгі бостандықтар негізінде барлық елге, түрі-түсіне, жынысына, тілі мен дініне қарамастан қамтамасыз ету арқылы нығайту. ЮНЕСКО негізгі мақсаты — бейбітшілік пен қауіпсіздікті елдердің білім, ғылым және мәдениет салаларындағы ынтымақтастығын БҰҰ Қаулысында айтылғандай жалпыға бірдей құрметпен қарап, әділеттілік пен заңдардың орындалуын, адам құқығы, әрі негізгі бостандықтар негізінде барлық елге, түрі-түсіне, жынысына, тілі мен дініне қарамастан қамтамасыз ету арқылы нығайту. Мақсатына жету үшін ЮНЕСКО бес негізгі функцияларды жүзеге асырады: болашағы бар, келешекте адамзатқа керек білім, ғылым, мәдениет пен байланыс формаларын зерттеу; білімді ғылыми зерттеудің нәтижесіне сүйене отырып таныту, алмасу, таратумен айналысу; заңнамалық іскерлікпен: ұсыныстарды іске асыруға міндет болатын халықаралық актілерді дайындау және қабылдау; мүше-мемлекеттерге «техникалық ынтымақтастық» түрінде жобалар жасау мен дамыту салаларындағы саясатын анықтауда эксперттерінің қызметтерін ұсынады; арнайы ақпаратпен алмасуды жүзеге асырады.
ВОЗ (Әлемдік деңсаулық сақтау ұйымы) - әлем халықтарының деңсаулығын қадағалайды, экологиялық қауіпсіздікті сақтау мақсаты жүктелген, оған тұщы сумен қамтамасыз жасау, тамақ және қалдықтарды жою міндеттері қамтылған. ВОЗ мекемесі 1946 жылы құрылды.Әртүрлі қауіпті ауру түрлеріне қарсы емдеу шараларын іздестіреді, халықаралық деңгейдегі санитарлық ережелерді жасайды, сондай – ақ емдеу дәрілердің сапалық жағын тексереді. Дамушы елдердегі халықтардың деңсаулығын жақсартуға көмектеседі. Штаб – пәтері Женева қаласында орналасқан. ВОЗ (Әлемдік деңсаулық сақтау ұйымы) - әлем халықтарының деңсаулығын қадағалайды, экологиялық қауіпсіздікті сақтау мақсаты жүктелген, оған тұщы сумен қамтамасыз жасау, тамақ және қалдықтарды жою міндеттері қамтылған. ВОЗ мекемесі 1946 жылы құрылды.Әртүрлі қауіпті ауру түрлеріне қарсы емдеу шараларын іздестіреді, халықаралық деңгейдегі санитарлық ережелерді жасайды, сондай – ақ емдеу дәрілердің сапалық жағын тексереді. Дамушы елдердегі халықтардың деңсаулығын жақсартуға көмектеседі. Штаб – пәтері Женева қаласында орналасқан.
МСОП (Табиғатты және табиғи ресурстарды қорғаудағы халықаралық одақ) – бұл одақ ЮНЕСКО және ФАО жанындағы халықаралық кеңес пен ұсыныс беруші мекемк. МСОП әлемдік табиғат қорғау стратегиясын жасады және барлық елдерге оны орындау жөнінде ұсыныс береді. МСОП 1948 жылы құрылған. Ұйымның орналасқан қаласы Глан (Швецария). МСОП (Табиғатты және табиғи ресурстарды қорғаудағы халықаралық одақ) – бұл одақ ЮНЕСКО және ФАО жанындағы халықаралық кеңес пен ұсыныс беруші мекемк. МСОП әлемдік табиғат қорғау стратегиясын жасады және барлық елдерге оны орындау жөнінде ұсыныс береді. МСОП 1948 жылы құрылған. Ұйымның орналасқан қаласы Глан (Швецария).
Қоғамның тұрақты даму стратегиясының принциптері: 1. «Глобальды ойлап – локальды әрекет ету» принципі, яғни дамудың аймақтық және локальды мәселелері экологиялық кризистердің алдын алу үшін ұлттық және глобалды мақсаттарға және адамды қоршаған ортаның жағдайын жақсартуға бағытталуы керек. 2. Техногенді әсерлердің күшеюі мен адамдар денсаулығының қоршаған орта жағдайына тәуелділігінің артуына байланысты экологиялық болжаулардың дәлдігін жоғарылату принципі. 3. Экономикалық даму мақсаттарына бағытталған ісшараларды алдыңғы кезекте жүзеге асыру принципі.Қоршаған орта компоненттерінің тазалығы адамның негізгі тіршілік процестерін қамтамасыз етудің шарты болып табылады. Сондықтан экономикалық дамудың кез келген бағыттары адамдардың экологиялық қажеттіліктерін ең алдымен ескеруі керек. 4. Эколого-экономикалық үйлесімдік принципі - материалдық өндіріс орындарын белгілі территорияда орналастыру – территорияның экологиялық мүмкіндіктеріне сай жүргізілуі керек. Оның негізі – табиғи және өндірістік потенциалдар мен эколого-экономикалық жүйе түзуші заттар мен энергия ағыны бірімен бірі өзара сәйкестікте жұмыс істеуі керек. 5. Экологиялық ғылыми білімдердің таралу принципі.
Қазіргі кездегі ТД Қазақстан үшін маңызды мәселелердің бірі боп табылады. 2004 ж ҚР ТД кеңесі құрылды 2006 ж ТД қоры Қазына құрылды 2006 ж 14 қарашада ҚР Президентінің бұйрығы бойынша 2007-2024 жылдарға арналған ҚР ТД көшу тұжырымдамасы қабылданды,ондағы негізгі мәселе қазіргі білім берудің дамуы, үздіксіз білікті көтеру және мамандарды қайтадаярлау. ТД мүддесіне білім беру еліміздің болашақ дамуына шешуші әсерететін факторлардың бірі
Тұрақты даму идеясы қоршаған ортаның талаптарына сай қазіргі және болашақ ұрпақтың тіршілік сапасын жақсарту үшін бірқалыпты экономикалық және әлеуметтік даму. Еліміздің президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан бәсекелестікке қабілетті 50 елдің қатарына кіру қажет деген мақсаты осы ТД принциптеріне сай келеді. Тұрақты даму идеясы қоршаған ортаның талаптарына сай қазіргі және болашақ ұрпақтың тіршілік сапасын жақсарту үшін бірқалыпты экономикалық және әлеуметтік даму. Еліміздің президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан бәсекелестікке қабілетті 50 елдің қатарына кіру қажет деген мақсаты осы ТД принциптеріне сай келеді.
Кері байланыс: Тұрақты даму дегенімізді қалай түсінесіздер? Тұрақты дамудың қандай концепциялары бар? Тұрақты дамудың неше міндеттері бар? Тұрақты дамудың неше кезеңдерден тұрады? Тұрақты даму концепциясы қашан қабылданды?