Кіріспе Кіріспе Негізгі бөлім Қан туралы жалпы ұғымдар Қанның формальды элементтері Постэмбриональдық және эмбриональдық гемоцитопоез Ересек организмдегі қанның түзілуі Қан жасушаларының жасқа байланысты өзгеруі Қорытынды бөлім Пайдаланылған әдебиеттер
1.Эритроциттер 1.Эритроциттер 2.Лимфоциттер 3.Моноцит 4.Нитрофилді лейкоцит 5.Эозинофилді лейкоцит 6.Базофильді леикоцит 7.Қан пластинкалары немесе тромбоциттер
Эритроциттер немесе қанның қызыл түйіршік- Эритроциттер немесе қанның қызыл түйіршік- тері адам мен сүқоректілерде ядролары мен органеллаларын даму барысында жоғалтқан.Сондықтан жоғарғы дифференцияланған,бөлінбейтін постжасушалық құрылым.Қызметі тыныс алуға қатысып,оттегі мен көмірқышқыл газын тасымалдайды.Бұл қызметті атқаратын құрамында арнайы пигмент гемоглобин бар. Ол темірден тұрады.Ер адамның қанындағы эритроциттердің мөлшері 3,9-5,5*10гр/л,ал әйел адамда 3,7-4,9*10гр/л.. Эритроциттер 60% судан,40%құрғақ қалдықтардан 95% гемоглобин құрайды.Эритроциттердің d-7,1-7,9 мкм.Ортасының қалыңдығы 1 мкм.Мұндай эритроциттер нормациттер деп аталады.
Нейтрофилдер дөңгелек пішінді,қандағы мөлшері лейкоциттердің 65-75% құрайды.Бұл жасушаның цитоплазмасында өте ұсақ шаң тәрізді негізгі де,қышқыл да бояулармен боялатын түйіршікткрі болады.Түйіршіктері цитоплазманың шеткері аймағында болмайды.Бұл аймақ нейтрофилдің қозғалуына қатысады. Нейтрофилдер дөңгелек пішінді,қандағы мөлшері лейкоциттердің 65-75% құрайды.Бұл жасушаның цитоплазмасында өте ұсақ шаң тәрізді негізгі де,қышқыл да бояулармен боялатын түйіршікткрі болады.Түйіршіктері цитоплазманың шеткері аймағында болмайды.Бұл аймақ нейтрофилдің қозғалуына қатысады.
1.Сегментті ядролы нейтрофил. 1.Сегментті ядролы нейтрофил. 2.Жыныс хроматині. Ядросы сегменттелген нейтрофилдердің мөлшерінің артуы лейкоцитарлық формуланың оңға ойысуы.Ол қабыну кезінде байқалады.
Жас және ядросы таяқша нейтрофилдердің мөлшерінің артуы лейкоцитарлық формуланың солға ойысуы.Ол қансыраған кезде байқалады Жас және ядросы таяқша нейтрофилдердің мөлшерінің артуы лейкоцитарлық формуланың солға ойысуы.Ол қансыраған кезде байқалады
1.Тромбоциттер 2.Таяқша ядролы нейтрофил 1.Тромбоциттер 2.Таяқша ядролы нейтрофил Тромбоциттер қызыл жілік майында орналасқан мегокариоциттердің цитоплазмасының үзіндісі.Олар 5-8 күн омір сүреді.Қан ұю жүйесіне кіеді.Әрбір тромбоциттер гиаломерлерден және грануламерлерден тұрады.
Жалпы лейкоциттердің - 20-30 % құрайды.Көлеміне байланысты 3 топқа бөлінеді.1.Кіші 2.Орташа 3.Ірі Жалпы лейкоциттердің - 20-30 % құрайды.Көлеміне байланысты 3 топқа бөлінеді.1.Кіші 2.Орташа 3.Ірі Кіші лимфоциттердің құрамында Везикулалар,лизосомалар,бос рибосомалар,полисомалар,Гольджи аппараты болады.Бұлар ашық және күңгірт болып жіктеледі. Орташа-жалпы лимфоциттердің 10-12 % құрайды,ядросы дөңгелек,бұршақ тәрізіді.Ядродағы хроматин сирек орналасқан,ядрошығы жақсы көрінеді.Құрамында жасушаларға тән органеллалардың бәрі бар. Ірі лейкоциттер жаңа туған сәбимен жас балалардың қанында кездеседі.Ересек адамда болмайды.
Қанның түзілу процесі,немесе гемопоэз дегеніміз қан клеткаларының дамуы.Қан клеткаларын түзетін ұлпаны гемопоэздік ұлпа дейді.Гемопаэздік ұлпаның 2 түрін ажырытады: Қанның түзілу процесі,немесе гемопоэз дегеніміз қан клеткаларының дамуы.Қан клеткаларын түзетін ұлпаны гемопоэздік ұлпа дейді.Гемопаэздік ұлпаның 2 түрін ажырытады: Миелиндік Лимфалық Эритрциттерді,түйіршікті лейкоциттер мен қан пластинкасын түзуші сүйек майының ұлпасын миелиндік деп атайды.Лимфоциттерге бай ұлпаларды-тимус,лимфалық түйіндерді біріктіріп лимфалық ұлпа деп атаған
Досмағамбетова Р.С. “Қан түзуші жүйесі” модулі Досмағамбетова Р.С. “Қан түзуші жүйесі” модулі Афанасьев Ю.И., Юрина Н.А. “Гистология” Москва 1989 Данилов И.А. “Гистологи” Москва 2003 Лекциялар жинағы. Гистология, цитология және эмбриология. Мушкамбаров, Кузнецов С.Л. Цитология,эмбриология,гистология Ж.О.Аяпова 2007 Алматы