СӨЖ Тақырыбы: Гипертониялық криз Орындаған:Әбдіхалық Ә.Қ Тобы:420 ЖМ Тексерген: Блялова Д.Б «Астана Медицина Университеті»АҚ №1 Ішкі аурулар кафедрасы Астана 2016
Жоспар I.Кіріспе Гипертониялық криз туралы түсінік II. Негізгі бөлім 1.ГК этиологиясы 2.ГК дамуының негізгі механизмдері 3.ГК клиникалық көріністері 4.ГК жіктелуі және емі III.Қорытынды IV. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе Гипертониялық криз -систолалық немесе диастолалық АҚ-ның кенет жоғарылауы,сонымен қатар нысна ағзалар қанайналымы бұзылысының жіті ауырлауы.Гипертониялық кризде көптеген жүйелер мен ағзалар тарапынан асқынулар,орталық нерв жүйесінің бүзылыстары,жүректік тапшылық,стенокардия,миокард инфаркті,өкпе ісінуі,аневризм және басқалардың қаупі артады.Гипертониялық кризбен тек артериялық гипертониямен емес,симптомдық гипертониямен сырқаттанатын науқастарда да дами береді.Гипертониялық криздер АҚ 160/95мм.с.б көтерілгенде де дамуы мумкін,бірақ көбінесе криз кезінде САҚ 190-270,ал ДАҚ 120-160мм.с.б дейін биіктейді.Негізінде криздің ауырлығы биіктеу деңгейіне емес,ми мен жүрек жағынан болатын бұзылыстардың ауырлығына тәуелді.
Гипертониялық криздің дамуына түрткі болатын себептер психоэмоционалдық артық жүктеме; ауа райының өзгеруі кофені, алкогольдік ішімдіктерді көп ішу; гормондық бұзылыстар; гипотензивті препараттарды ішуді өз еркімен тоқтату; мидың (инсульт), жүректің (инфаркт немесе стенокардия ұстамасы), бүйректің ауыруы бүйрек қанағымының рефлекторлық бұзылыстары екіншілік альдостеронизмнің өрістеуі инфекциялық ауруларға шалдығу(тұмау эпидемиясы кезінде гипертониялық криздер жиіленеді)
Гипертониялық криздің дамуының негізгі механизмдері Симпато-адренал жүйесінің аса белсендірілуі Организмде натрий иондары мен сулың тез немее біртіндеп жиналған іркілісі Артерия мен артериолалардың тегіс салалы бұлшықет жасушаларында кальцийлік механизмнің активациясы Ренин-ангиотензин II-альдостерон жүйесінің белсендірілуі
Клиникалық көріністері Жедел энцефалопатия салдарынан болатын шағымдары: Жүрек жағынан болатын белгілер: Вегетативтідисфункцияның белгілері: бастыңауыруы,бас айналуы,жүрек айнуы,құсу,фотопсияның белгілері,криздіңIIінші түрінде мидың ісінуі басым болады,сондықтан мидың өтпелі ошақты зақымдану белгілері байқалуы мүмкін: қолдардың,беттіңжансыздануы,бет аймағында ерін мен тілдің ауырсыну сезімталдығының төмендеуі,қолдың ілсізденуі,кейде бір тәуліктің көлемінде сақталатын гемипарез,афазия,құрысулар болады жүрекаймағының ауырсынуы,жүрек қағуы,шалыс соғуы,ентікпенің пайда болуы немесе күшейюі дененіңдірілі,қорқыныш сезімі,шөл,тершеңдіқ,кейде ыстықтау сезімі және криздің соңында кіші дәретке жиі отырып,көп мөлшерде ашық түсті зәр шығару.Бұл шамадан тыс белсенділенуі.белгілердің себебі- симпатоадренал жүйесінің белсендірілуі
Гипертониялық криздің классификациясы Асқынуы мен нысанды иһмүшелердің зақымдалуы Асқынған Асқынбаған Гемодинамиканың типі гиперкинетикалық Гипокинетикалық эукинетикалық Патогенезі бойынша (Н.А Ратнер) адренальдық норадренальдық Клиникасы дамуы (А.Л.Мясников) Бірінші тип Екінші тип Клиника көріністері А.П.Голиков кардиальді церебральді М.С.Кушаковский нейровегетативтік Сулы-тұзды Гипертензивтік энцефалопатиямен Е.В.Эрина Көбіне диэнцефальды-вегетативті синдром Айқын церебральді ангиодистониялық және кардиальді бұзылыстармен
Асқынған түрі кезінде маңызды ағзалардың жедел түрде зақымдалу көріністері(нысана ағзалар) болады.Оларға жүрек,бүйрек,ми,тамырлар,көз түбі жатады.Асқынған ГКде кездесетін асқыну көріністері: Гипертониялық энцефалопатия Сол қарыншаның жедел шамасыздығы Аорта аневризмасының жіті ажырауы Эклампсия Мидың ішіне немесе тор қабаты астына қан құйылуы Бас мидың жедел инфаркты(инсульт) Миокард инфаркты немесе тұрақсыз стенокардия Криз кезінде қан құрамында катехоламиндер деңгейінің күрт жоғарылауы Асқынбаған түрі деп ағза үшін маңыздыағзалардың зақымдалуы жоқ немесе өте минимальді болып келетін жағдайда айтады.бұған кез келген ауыр жағдайдағы артериялық гипертония,қатерлі гипертония,басқа ауруларкезінде байқалатын айқын гипертония( күйіктер,жедел гломерулонефрит,склеродермия кезіндегң криз) жатқызамыз 140мм.с.б. Жоғары,асқынуы жоқ,диастолалық гипертензия Асқынуы жоқ артериялық гипертония Операциядан ке”інгі кезеңдегі асқынуы жоқ гипертензия. Бұл кезде АҚ 12-24 сағаттың көлемінде баяу төмендетіледі.
Бірінші типті Екіншітипті Криздің бұл түрікөбіне артериялық гипертонияның алғашқы сатыларына тән.Оның дамуы адреналиннің қанға көптеп бөлінуі болады.Көрінісі беттің қызаруы,жүректің қағуы,бастың ауыруы,дененің дірілі және жалпы қозуымен білінеді.Мүндай жағдайдың ұзақтығы-минуттар,сағаттарға ғана созылады.Әдетте,кризді басқаннан кейін зәр көптеп бқлінеді.Оның түсі ашық және меншікті салмағы тқмен болады. Оның дамуы негізі норадреналиннің гиперпродукциясынан болады.Көрінісінде тері жамылғыларының қуқылдауыбайқалады.Жүректің айнуына,құстыруға дейін алып баратын бастың ерекше қатты ауыруы тән.Фотопсияның әртүрлі белгілері байқалады:көз алдындағы қара дақтар,көздің біршама уақыт көрмеуі,т.б..Криз кезінде ми қанайналымының өтпелі бұзылысы немес нағыз инсульт дамуы ықтимал. Сонымен қатар мұндай криз стенокардия ұстамасына,миокард инфарктына,өкпенің ісінуіне де алып келуі мүмкін.Бұл криз бірнеше сағаттан бірнеше тәулікке дейін созыдады.
Кардиальды: ентікпе,жүректе не жүрек арты ауырсыну мен жүректің шалыс соғуы,тахикардия. Церебральды: бас ауыруы,бас айналуы,лоқсу,қүсу,көз алдында шыбын-шіркей көрінуі, “дақтың ”, “бұлдырау ’’, “тұман’’ көз алдында,көрудің бұзылуы,көз алдында еселенуң,өтпелі көздің көрмей қалуы Нейровегетативті: қалтырау,тітіркену,тершеңдік,ыстық сезімі, өлім сезімі,“ құлап бра жатуды сезігну’’
Классификация ГК Гиперкинетикалық Гипокинетикалық ГКкезінде АГ сатылыры жиі сирек ГКдамуы Жедел Баяу ГКұзақтығы 3-4сағатқадейін Бірнешесағаттан бірнеше күнге дейін Жүрексоғу жиілігі Тахикардия Калыпты немесебрадикардия ГКнегізгі механизмдері Кардиальды Тамырлық
Асқынуы Транзиторлық ишемиялық атака Ишемиялық инсульт Жедел коронарлы синдром Өкпе артериясының тромбоэмболиясы АҚҚ қайталамалы көтерілуі Инсульт
Диагностикасы Объективті қарағанда тахикардия немесе брадикардия, аритмии (әдетте атқылап),аускультацияда галоп ырғағы, екпін, немесе қолқа ІІ тонның акценті өкпеде қатты тынысты анықтауға болады. Қан қысымы әдетте гипертониялық криздің, әртүрлі дәрежеде ұлғаюы мүмкін 170 / 110-220 / 120 мм рт.ст. жоғары. Art. Қан қысымы өлшем 15 минут сайын жүзеге асырылады. Науқастағы гипертониялық криз ауырлығына дифференциалды диагностикалау және бағалау орындау үшін мамандарды кеңесіне жүгіну керек: кардиолог, окулист, невропатолог,одан әрі диагностикалық зерттеулер (ЭхоКГ, REG, ЭЭГ, амбулаториялық BP мониторинг) көлемі мен техника-экономикалық жеке белгіленеді АҚдеңгейлері САҚмм.с.б ДАҚ мм.с.б Жоғары қалыпты 130-139 85-89 1-ші дәрежелі 140-159 90-99 2-шідәрежелі 160-179 100-109 3-ші дәрежелі > 180 > 110
Жедел жәрдем Гипертониялық криздегі алғашқы көмек - науқасты төсекке жатқызу (бас жағын жоғары етіп); - толық физикалық және психикалық тыныштық жасау; - дәрігер келгенше әрбір 15 минут сайын артериалды қысымды және жүректің жиырылу жиілігін (ЖЖЖ) бақылау; - АҚ-ды төмендететін емді шұғыл бастау (үйде, жедел жәрдем көлігінде, аурухананың қабылдау бөлімінде); - жоғары АҚ фонында тахикардия байқалса селективті емес бета-адреноблокаторлар тобының препараттары (пропранолол) ұсынылады; - криздің бетін ықпалды қайтару үшін каптоприл қолданылады, әсіресе анамнезінде кардиосклероз, жүректік тапшылық, қант диабеті болса; - нифедипинді жүктілік фонында, қосымша бүйрек және бронх-өкпе жүйесінің кеселдері болғанда қолданады; - алаңдатушы процедуралар: - желкеге, белге және аяққа қыша; - қатты бас ауруында басқа салқын қою; - ыстық аяқ ванналары.
Емі
Асқынбаған гипертониялық криз кезінде жедел АҚ түсіруді қажет етеді,парентеральді дәрілерді беру арқылы бірақ бастапқы сатыдан 25% бір сағат ішінде түсіру керек. Клофелин ,тіл астына мөлшері 0,15мг Коринфар тіл астына,бастапқы мөлшері 10-20мг Фуросемид 40мг ішке,ыстық сумен ішу Нитроглицерин тіл астына,мөлшері 0,5мг
Анаприлин(Обзидан) – 10мг(таб.) және 0,25% -1мл(амп.),Клофелин – 0,075мг (20таб.) және 0,01% -1мл(амп.),Фуросемид - 40мг(таб.) және 1 -2%мл(амп.),Нитроглицерин – 0,5мг,Каптоприл – 25мг,Коринфар - 10мг,Празозин - 0.005г(таб.),Арфонад 1% -1мл,Диазепам( Реланиум) 0,5% -2мл,Диазоксид 1,5% - 20мл,Дибазол 1-5%мл,Дроперидол 0,25% -2мл,Лабетолол 1% -5мл ,Магний сульфаты 25 – 10 мл,Натрий нитропруссиді 0,025г,Пентамин 5% -1мл(амп.),Глюкоза 5% ерітінді ,Натрий хлориді 0,9% ерітінді(фл. 400мл).
Алдын алу Гипертониялық дағдарыстардың алдын алу үшін дене белсенділігін арттыру, алкоголь және темекі шегудің қабылдамау, стресстік жағдайларды болдырмау, яғни, ұсынылған антигипертензивті терапия орындаңыз үнемі қан қысымын бақылауға, тұз және май өнімдерін тұтынуға шектеу, дененің массасын ұстануға тиіс. Невропатолог, эндокринолог, нефролог,т.б мамандармен кеңескен жөн.
Қорытынды Гипертониялық криз – артериалды қысымның (АҚ) күрт жоғарылауынан туындайтын шұғыл жай-күй. Бұл кезде субъективтік бұзылыстар мен церебралдық, кардиалдық және вегетативтік сипаттағы объективтік симптомдар пайда болады. Гипертониялық кризде көптеген жүйелер мен ағзалар тарапынан асқынулар, орталық нерв жүйесінің бұзылыстары, жүректік тапшылық, стенокардия, миокард инфаркті, өкпе ісінуі, аневризм және басқалардың қауіпі артады.
Пайдаланылған әдебиеттер: Б.Қалмұрзина “ Ішкі аурулар”,I том Түркістан , 2004жыл www.google.ru www.wikipedia.org KazMedic.kz А.Ж. Қалмұрзаева,Н.Б. Қайнарбекова,А.Қ Ақылбекова,Ж.М. Абрахманова, Алматы 2014жыл