AMBTB zarur bo'lgan faoliyat turlarini aniqlash tizimi qoniqtirishi lozim bo’lgan shartlar Bajardi: GM Fakulteti 415-Gurux Niyazmuhamedova A
Reja 1. AMBTB zarur bo'lgan faoliyat turlarini aniqlash tizimi 2. AMBTB o'tkazish uchun qaror qabul qilishda maxaliy sharoitlarni hisobga olish. 3. AMBTBni o'tkazish uchun qaror qabul qilishda mahalliy aholi va boshqa manfaatdor tomonlar bilan o'zaro muloqotga kirishish.
Kirish Oqibatlar inson faoliyati ta'sirida ekotizimlarda (atrof-muhitda) kechadigan murakkab jarayonlarning natijasidir. Shu sababli ekologik ba­holash va ekspertiza tadbirlariga, nafaqat oqibatlarni atroflicha baholash va ekspertiza qilish nuqtai nazaridan qaramoq lozim, balki oqibatlarni yuzaga keltiruvchi turli xil yo'nalishdagi, tezlikdagi jarayonlarni har tomonlama tahlil qilish, o'rganish nuqtai nazardan qaramoq lozim.
AMBTB zarur bo'lgan faoliyat turlarini aniqlash tizimi quyidagi shartlarni qoniqtirishi lozim Atrof-muhit uchun potentsial xavfli bo'lgan barcha loyihalarning; atrof-muhitga la'sirlarini ko'rib chiqilishini ta'minlashi. Tarixiy tajri-balardan ma'lumki ayrim turdagi loyihalarning (masalan, atom stantsiyalari, neft quvurlari, axlatlarni yoquvchi zavodlar) ekologik xavfi yuqori darajadadir.
Bunday loyihalar uchun AMBTB o'tkazilishi albatta shart. Ba'zi loyihalarning (masalan, issiqlik elektrostansiyasi) xaviоilik darajasi esa ularning qo'llanish ko'lami bilan bog'liq. Bunday sharoitda AMBTB ularning kattaligi «chegaralangan qiymatdan» oshgandagina (masalan: clektrostantsiyada issiqlik quvvati ma'lum chegaradan o'tgandan so'ng) lozim bo'ladi. Bunday loyihalar uchun AMBTB o'tkazilishi albatta shart. Ba'zi loyihalarning (masalan, issiqlik elektrostansiyasi) xaviоilik darajasi esa ularning qo'llanish ko'lami bilan bog'liq. Bunday sharoitda AMBTB ularning kattaligi «chegaralangan qiymatdan» oshgandagina (masalan: clektrostantsiyada issiqlik quvvati ma'lum chegaradan o'tgandan so'ng) lozim bo'ladi.
AMBTB o'tkazish uchun qaror qabul qilishda maxaliy sharoitlarni hisobga olish. AMBTB o'tkazish zarurligini loyihaning nafaqat turi va ko'lami aniqlaydi. Masalan, gap maxalliy ahamiyatga ega bo'lgan yo'l haqida bormoqda deylik, bunday loyiha, odatda atrof-muhitga kuchli ta'sir qilish xususiyatiga ega emas va ushbu loyiha uchun AMBTB o'tkazish talab qilinmaydi.
Ammo xuddi shunday kattalikdagi yo'l «milliy bog'», ya'ni qo'riqxona hududidan o'tsa, loyiha oqibatlari ancha jiddiy bo'lishi mumkin. Shuning uchun ushbu holatda AMBTB o'tkazish maqsadga mu-vofiq sanaladi. Shunday qilib, AMBTB o'tkazish uchun qaror qabul qi­lishda maxaliy sharoitlarni hisobga olish zarurdir. Ammo xuddi shunday kattalikdagi yo'l «milliy bog'», ya'ni qo'riqxona hududidan o'tsa, loyiha oqibatlari ancha jiddiy bo'lishi mumkin. Shuning uchun ushbu holatda AMBTB o'tkazish maqsadga mu-vofiq sanaladi. Shunday qilib, AMBTB o'tkazish uchun qaror qabul qi­lishda maxaliy sharoitlarni hisobga olish zarurdir.
AMBTBni o'tkazish uchun qaror qabul qilishda mahalliy aholi va boshqa manfaatdor tomonlar bilan o'zaro muloqotga kirishish. «Milliy bog'» bilan bog'liq misolda mahalliy sharoitlar oddiygina hisobga olinishi mumkin, masalan barcha milliy bog'lar loyihalariga AMBTBning majburiy talablarini kiritish orqali. Ammo shunday holatlar bo'lishi mum-kinki maxalliy sharoitlar o'ziga xos bo'lishi va bu o'ziga xoslik alohida rasmiy huquqiy holat bilan belgilangan bo'lmasa.
Mazkur obyekt loyiha amalga oshirilishi natijasida zarur bo'lishi mumkin Ushbu obyekt to'g'risida mahalliy hokimiyat organlari, jamoat tashkilotlari va mahalliy aholi yaxshi xabardor. Shuning uchun ham, AMBTBni o'tkazish uchun qaror qabul qilishda mahalliy aholi va boshqa manfaatdor tomonlar bilan o'zaro muloqotga kirishish maqsadga muvofпqdir. Mazkur obyekt loyiha amalga oshirilishi natijasida zarur bo'lishi mumkin Ushbu obyekt to'g'risida mahalliy hokimiyat organlari, jamoat tashkilotlari va mahalliy aholi yaxshi xabardor. Shuning uchun ham, AMBTBni o'tkazish uchun qaror qabul qilishda mahalliy aholi va boshqa manfaatdor tomonlar bilan o'zaro muloqotga kirishish maqsadga muvofпqdir.
Xulosa Atrof-muhitga ta'sirlarni dastlabki baholash yordamida loyihalarni tan­lash tizimining afzalligi lining moslashuvchanligidir: u loyihalarda mahal­liy sharoitlar o'ziga xosliklari, qonunlar, manfaatdor tomonlar fikrlari va boshqa omillarni hisobga olish imkonini beradi. Bunday tizim AMBTB o'tkazish zarurligi to'g'risidagi qaror qabul qilish bosqichining o'zidayoq Ўamoatchilik ishtirokiga imkoniyat yaratadi. Atrof-muhitga ta'sirlarni dastlabki baholash keng ko'lamli AMBTB o'tkazish to'g'risida qaror qabul qilish uchun xizmat qiladi va o'rganilishi talab etiladigan ahamiyatli ta'sirlarni aniqlashga xizmat qiladi.
Dastlabki baholash ma'lum da-rajada to'liq baholashda bajariladigan ta'sirlarni aniqlash va bashorat qi­lish eng qulay loyiha yechimlarni izlash, jamoatchilikni ma'lumotlar bilan ta'minlash va ularni fikrini hisobga olish, boshqaruv qarorlarini qabul qi­lish kabi vazifalarni ham bajaradi. Shuning uchun u ekologik nuqtai na-zardan xavfi kam bo'lgan loyihalar uchun soddalashtirilgan baholash tartibi sifatida qaralishi mumkin. Dastlabki baholash ma'lum da-rajada to'liq baholashda bajariladigan ta'sirlarni aniqlash va bashorat qi­lish eng qulay loyiha yechimlarni izlash, jamoatchilikni ma'lumotlar bilan ta'minlash va ularni fikrini hisobga olish, boshqaruv qarorlarini qabul qi­lish kabi vazifalarni ham bajaradi. Shuning uchun u ekologik nuqtai na-zardan xavfi kam bo'lgan loyihalar uchun soddalashtirilgan baholash tartibi sifatida qaralishi mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1.Atrof Muhitga bo’ladigan ta’sirni baholash. Salohiddinov A.T., Mamatova S.A., Yusupova Toshkent-2013 2. O'zbekiston Respublikasining "Tabiatni muhofaza qilish to'g'risida"gi qonuni, 9 dekabr 1992 yil. 3.O'zbekiston Respublikasining "Ekologik ekspertiza" to'g'risidagi qonuni, 25 may 2000 yil. 4.RD.118.0027719.5-91 - Suv obyektiga oqava suvlar tarkibida tash-lanayotgan ifloslantiravchi moddalarni yo'l qo'yilgan me'yori loyihasini ishlab chiqish va tayyorlash tartibi.